همه‌چیز درباره صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه
سرمایه‌گذاری جسورانه (Venture Capital) یک مدل سرمایه‌گذاری برای راه‌اندازی کسب‌وکارهای نوپا و شرکت‌های کوچک با پتانسیل رشد بلندمدت است، درواقع این نوع سرمایه‌گذاری منبع بسیار مهمی برای راه‌اندازی کسب‌وکارهایی است که کوچک‌تر از آن هستند که بتوان دسترسی مناسب به بازار سرمایه یا بانک‌ها داشته باشند و عمدتاً از ریسک بالا و به‌تبع بازدهی مورد انتظار بالایی برای سرمایه‌گذار برخوردارند.
همواره کسب وجوه موردنیاز برای راه‌اندازی فعالیت‌های جدید، به‌عنوان یک چالش برای کارآفرینان مطرح بوده است، فرآیند به دست آوردن این نقدینگی، ممکن است ماه‌ها به طول انجامد و کارآفرینان را از ایجاد کسب‌وکارهای جدید منصرف کند. از سوی دیگر، بدون تأمین مالی کافی، کسب‌وکارهای نوپا هرگز به موفقیت نخواهند رسید و به‌عبارت‌دیگر کمبود نقدینگی موردنیاز برای سرمایه‌گذاری عاملی مؤثر در شکست بسیاری از کسب‌وکارها است. این در حالی است که به دلیل نرخ بالای شکست در کسب‌وکارهای جدید اما کوچک، مؤسسات مالی تمایل چندانی به قرض دادن وجوه یا سرمایه‌گذاری در آن‌ها ندارند، بنابراین تأمین مالی طرح‌های نوآورانه، نوع خاصی از روش‌های تأمین مالی است که موضوع سرمایه‌گذاری جسورانه را دربر دارد. تأمین مالی جسورانه، سرمایه‌ای است که به همراه کمک‌های مدیریتی، در اختیار شرکت‌های جوان، کوچک، در حال رشد و دارای آتیه اقتصادی قرار می‌گیرد و به‌عبارتی‌دیگر سرمایه جسورانه از منابع مهم تأمین مالی شرکت‌های کوچک و نوپا است.
نکات اصلی در ساختار VC ها
در این راستا و با توجه به تصویب اخیر مقررات مربوطه توسط هیئت‌مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار بهنام چاوشی، رئیس اداره امور نهادهای مالی سازمان بورس با اشاره به ساختار کلی صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه اظهار کرد: در فرآیندهای تأمین مالی یکی از موارد قابل‌توجه زمانی است که یک کارآفرین برای ایجاد طرحی جدید که پیش‌بینی نتایج حاصل از اجرای آن در آینده مشکل است نیاز به تأمین منابع مالی دارد، در چنین شرایطی نیاز به حمایت کسانی است که توانایی و تمایل به حمایت از کارآفرین را داشته باشند که این نحوه تأمین مالی در دهه‌های اخیر به شکلی نظام‌مند صورت گرفته است و افراد فعال در آن تحت عنوان فعالان صنعت سرمایه‌گذاری جسورانه (Venture Capital Industry) اقدام به سرمایه‌گذاری روی پروژه‌های با ریسک و بازدهی مورد انتظار بالا کرده‌اند.
وی در ادامه افزود: با توجه به نیاز ساماندهی و ایجاد ساختار هماهنگ تأمین مالی در حوزه سرمایه‌گذاری جسورانه در ایران، نمونه اساسنامه و امید نامه «صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه» با همکاری شرکت فرا بورس ایران و برخی فعالان این حوزه تدوین و در اسفندماه سال گذشته نهایی شد که هرچند در ساختار طراحی‌شده، از الگوی صندوق‌های سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار بهره‌برداری شده اما در جزئیات امر به‌تناسب تفاوت‌هایی نیز وجود دارد.
چاوشی در ادامه اظهاراتش به نکات مهم واصلی در متن و ساختار صندوق سرمایه‌گذاری جسورانه اشاره کرد و گفت: فعالیت اصلی صندوق جمع‌آوری منابع مالی و سرمایه‌گذاری در اوراق مالکیت اشخاص حقوقی با موضوع فعالیت در زمینه‌های مختلف است. به‌عنوان‌مثال زمینه‌هایی ازجمله پروژه‌های فکری و نوآورانه، اختراعات، علائم تجاری، طرح‌های صنعتی، ارقام گیاهی، آثار ادبی و هنری به‌منظور به بهره‌برداری رساندن و تجاری‌سازی دارایی‌های یادشده از طریق تملک خرد یا مدیریتی. برای رسیدن به اهداف مذکور ساختار صندوق، متشکل از هیئت‌مدیره، مدیر صندوق به‌عنوان رکن اداره‌کننده و ارکان نظارتی شامل متولی و حسابرس خواهد بود.
وی با اشاره به اینکه حداقل سه شخص حقیقی یا حقوقی واجد شرایط طبق مقررات به‌عنوان مؤسس باید در زمان تأسیس، حداقل هرکدام ۱۰ درصد سرمایه صندوق را پرداخت کنند، گفت: صدور واحدهای سرمایه‌گذاری با دریافت سهم قابل تأدیه از قیمت اسمی واحدها صورت می‌پذیرد، قیمت اسمی هر واحد سرمایه‌گذاری برابر ده میلیون ریال است که در طول دوره سرمایه‌گذاری و پیرو فراخوان‌های مدیر صندوق باید ظرف مهلت تعیین‌شده بر اساس امید نامه پرداخت شود.
به گفته چاوشی، این صندوق فاقد واحدهای سرمایه‌گذاری ممتاز بوده و همه دارندگان واحدهای سرمایه‌گذاری حق حضور در مجمع را دارند.
وی ادامه داد: بر اساس آنچه در مقررات امروز پیش‌بینی‌شده، عمر صندوق ۷ ساله بوده و پس از اتمام دوره سرمایه‌گذاری خروج صورت می‌گیرد و در این مدت، مجمع صندوق در هر زمان از اجتماع دارندگان واحدهای سرمایه‌گذاری تشکیل می‌شود که برای رسمیت یافتن مجمع حضور دارندگان حداقل بیش از نصف واحدهای سرمایه‌گذاری ضروری است.
رئیس اداره امور نهادهای مالی سازمان بورس در خصوص اعضای هیئت‌مدیره نیز این‌گونه توضیح داد: هیئت‌مدیره متشکل از (۳، ۵ یا ۷) شخص حقیقی یا حقوقی است که یکی از اعضای آن مدیر صندوق است و سایر اعضا به انتخاب مجمع صندوق برای مدت دو سال تعیین می‌شوند، سیاست‌گذاری و تعیین خط‌مشی فعالیت صندوق و تصمیم‌گیری در مورد خرید، فروش یا حفظ مالکیت دارایی‌ها در حدودی که در اختیار مدیر صندوق نیست، ازجمله اختیارات هیئت‌مدیره صندوق است.
وی ادامه داد: مدیریت صندوق نیز بر عهده یک شخص حقوقی است که تخصص و تجربه لازم به‌منظور راه‌اندازی و مدیریت صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه را دارد و توسط مجمع صندوق انتخاب می‌شود، حق تصمیم‌گیری در مورد دارایی‌های صندوق در چارچوب این اساسنامه و امید نامه و سیاست‌های تعیین‌شده توسط هیئت‌مدیره منحصراً از اختیارات مدیر صندوق است؛ بنابراین با توجه به حوزه فعالیت، مدیران این نوع صندوق‌ها الزامی مبنی بر دارا بودن مجوز سبد گردانی ندارند. به گفته چاوشی، مدیر مکلف است به‌منظور انجام فعالیت سرمایه‌گذاری خود برای صندوق، کمیته‌ای تحت عنوان «کمیته سرمایه‌گذاری» متشکل از اشخاص کلیدی که مشخصات آنان در امید نامه ذکرشده است، تشکیل دهد، همچنین به‌منظور اینکه اختیارات مدیر صندوق در ساختار حفظ شود، اجرای تصمیمات هیئت‌مدیره صندوق با موافقت بیش از نیمی از اعضا یا موافقت مدیر صندوق برای اجرا منوط شده است.
وی در ادامه اظهاراتش با ذکر ۵ دلیل، تغییر مدیر صندوق را امکان‌پذیر دانست و گفت: در صورت استعفا، ورشکستگی یا انحلال شخصیت حقوقی مدیر صندوق، در صورت تقلب یا تقصیر عمده مدیر در اجرای وظایف و تعهدات و احراز آن در مرجع ذی‌صلاح قانونی، در صورت تغییر بیش از نیمی از اشخاص کلیدی صندوق توسط مدیر صندوق، در صورت امکان‌پذیر نبودن ادامه تصدی سمت مدیر صندوق به‌واسطه تأثیرات ناشی از لغو مجوز یا احکام قانونی و همچنین در صورت موافقت بیش از دوسوم دارندگان واحدهای صندوق، می‌تواند مدیریت صندوق تغییر کند. چاوشی در ادامه با اشاره به الزامات و محدودیت‌های تملک واحدهای سرمایه‌گذاری در VC ها گفت: متقاضی سرمایه‌گذاری در صندوق باید به اظهار خود دارای اهلیت مالی لازم برای سرمایه‌گذاری در صندوق باشد، هر یک از مؤسسان صندوق باید در تمام طول مدت صندوق حداقل ۱۰ درصد واحدها و مدیر صندوق در طول زمان مدیریت خود باید حداقل یک درصد واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق را در مالکیت خود داشته باشد و همچنین متولی و حسابرس یا اشخاص وابسته به آن‌ها در زمان تصدی خود به این سمت نمی‌توانند در صندوق سرمایه‌گذاری کنند. وی ادامه داد: ماهیت صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه به شکلی است که سرمایه‌گذاران نباید انتظار بازگشت کوتاه‌مدت و نقد شوندگی بالا داشته باشند بنابراین امکان معاملات مستمر واحدهای سرمایه‌گذاری وجود ندارد ولی نقل‌وانتقال واحدهای سرمایه‌گذاری در طول فعالیت صندوق صرفاً از روش مذاکره در بورس یا خارج از بورس امکان‌پذیر است. چاوشی در ادامه خاطرنشان کرد: با توجه به ماهیت این نوع صندوق که بعضاً استانداردسازی در آن دشوار است صندوق دارای امید نامه‌ای است که رویه تجاری و نحوه فعالیت برای رسیدن به اهداف تعیین‌شده آن را با رعایت اساسنامه مشخص می‌کند؛ در امید نامه صندوق نحوه ورود سرمایه‌گذاران، مواعد تأدیه سرمایه تعهد شده، شرایط اشخاص کلیدی، تبیین مصادیق تخلف مدیر صندوق، نحوه توزیع منافع کسب‌شده توسط صندوق و... ارائه‌شده است.
وی در پایان گفت، متقاضیان راه‌اندازی صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه، بر اساس دستورالعملی که به‌زودی ابلاغ خواهد شد، باید درخواست خود را برای شرکت فرا بورس ایران ارسال کنند تا پس از بررسی در کمیته بررسی که به همین منظور تشکیل می‌شود، برای اعطای مجوز لازم اقدام شود.