راه اندازی سرویس گرفتن دوچرخه با اپلیکیشن در تهران
دوچرخه اشتراکی هوشمند BDOOD
روز جمعه ۲۶ مرداد عکس‌های صدها دوچرخه‌سوار در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که با نخستین دوچرخه اشتراکی هوشمند در تهران سفر می‌کردند. حرکت جدیدی که با حمایت شهرداری تهران و به کمک یک شرکت خصوصی کلید زده شده و قرار است به‌زودی در تهران و بعد در برخی شهرهای دیگر به راه بیفتد.
مهم‌ترین مزیت دوچرخه اشتراکی هوشمند نسبت به دوچرخه اشتراکی عادی (که سال‌هاست کیوسک‌ها و دوچرخههای بلااستفاده آن را در سطح شهر تهران می‌بینیم) در این است که شما می‌توانید این دوچرخه را از هر نقطه شهر که مشاهده کنید بردارید و سپس در هر نقطه که مایل بودید رها کنید. در نسل‌های اولیه سیستم دوچرخه اشتراکی عادی شما باید دوچرخه را به محلی که آن را گرفته بودید برمی‌گرداندید اما در این سیستم هوشمند شما محل نزدیک‌ترین دوچرخه را به کمک اپلیکیشن روی نقشه پیدا می‌کنید و سپس در هنگام رسیدن به آن قفل دوچرخه به کمک اپلیکیشن برای شما باز می‌شود و پس از رسیدن به مقصدتان آن را در نقطه‌ای قرار می‌دهید و قفل می‌کنید تا نفر بعدی از آن استفاده کند.
«محسن عارفی» مدیر روابط عمومی شرکت پاک چرخ ایرانیان که این دوچرخه‌ها را با برند BDOOD «بی دود» عرضه کرده می‌گوید که در مرحله اول که احتمالا از اواخر شهریور و اول مهرماه آغاز می‌شود حدود ۵ هزار دوچرخه در برخی مسیرهای تهران قرار خواهد گرفت و بر اساس مطالعه‌ای که توسط این شرکت انجام گرفته ظرفیت استفاده از ۲۵۰ هزار دوچرخه به این شکل در تهران وجود دارد.
این دوچرخه‌ها که شبیه به دوچرخههای Mobike (مشهورترین سیستم اشتراک دوچرخه چین) است کشوری که از سال ۲۰۱۴ سرویس‌های اشتراکی هوشمند در آن فعال است. از ۲۰ شرکت بزرگ اشتراک دوچرخه هوشمند در جهان ۱۵ شرکت در چین فعال‌اند و گهگاه تصویرهای هراس‌انگیزی از انبوه دوچرخههای انباشت شده در گوشه گوشه این کشور دیده می‌شود. بااین‌حال دوچرخههای بی دود کاملا با سرمایه‌گذاری ایرانی و در داخل ایران تولید و یا مونتاژ می‌شوند. ساختار ساده و محکمی دارند و نسل نخست آن‌ها دنده‌ای نیست اما به گفته عارفی در فازهای بعدی دوچرخههای پیشرفته‌تر به‌خصوص دوچرخههای الکتریکی برای مسیرهای شیب‌دار هم به آن‌ها اضافه خواهد شد.
سرقت دوچرخه مهم‌ترین سوالی است که معمولا از متولیان این پروژه پرسیده می‌شود به گفته آن‌ها این دوچرخه مجهز به چندین نوع سیستم ایمنی و GPS است که سرقت آن را بسیار دشوار می‌کند بااین‌حال احتمالا برنامه‌های آموزشی و رشد فرهنگی جامعه در استفاده از این محصولات مهم‌تر از تکنولوژی‌های ضد سرقت آن موثر خواهد بود.
نخستین مسیرهایی که این دوچرخه‌ها را در آن خواهیم دید مسیرهای شرقی غربی یا غربی شرقی مثلا از ابتدای بلوار کشاورز تا میدان هفت‌تیر، خیابان انقلاب و محدوده مرکزی شهر مثل منطقه ۱۲ است.
در حال حاضر قیمت‌گذاری هر مسیر نهایی نشده اما به گفته عارفی کاربران با دادن یک مبلغ به‌عنوان ودیعه و نصب اپلیکیشن می‌توانند در ازای هر سفر نیم‌ساعته با مبلغ پایینی مثلا حدود ۱۰۰۰ تومان از این دوچرخه‌ها استفاده کنند.
آزادی عمل مردم در رها کردن دوچرخه‌ها در هر نقطه ممکن است به بی‌نظمی شهر دامن بزند این چیزی است که متولیان این سیستم به آن فکر کرده‌اند. به گفته عارفی ثبت‌نام در این سیستم نیاز به پذیرش ۱۴ صفحه قوانین مربوط به خود را دارد. دوچرخه‌سوار موظف به پذیرش این قوانین است مثلا حرکت در اتوبان‌ها و تونل‌های شهری ممنوع است و یا گذاشتن دوچرخه جلوی در پارکینگ منازل یا روی پل‌ها ممنوع است و با توجه به اینکه هر دوچرخه پلاک دارد قابلیت ردیابی اینکه چه کسی آخرین بار از آن استفاده کرده وجود دارد، کاربران خطاکار جریمه می‌شوند. سیستم امتیازبندی در این شبکه کمک می‌کند که کاربران منظم‌تر مورد تشویق و حمایت قرار گیرند مثلا کاربران این امکان را دارند که دوچرخه را در هر نقطه رها کنند اما اگر مثلا آن را به نزدیک‌ترین ایستگاه دوچرخه ببرند امتیازی تشویقی به آن‌ها تعلق می‌گیرد.
بااین‌حال استفاده از دوچرخه به‌جای خودرو یا موتورسیکلت خود نیازمند تشویق و فرهنگ‌سازی است. به نظر می‌رسد شهرداری یا نهادهای دولتی حتی می‌توانند برای تشویق به استفاده بیشتر از این دوچرخه به کسانی که در سفر روزانه خود از این دوچرخه‌ها استفاده می‌کنند مشوق‌هایی را ارایه کنند.
نحوه ثبت‌نام:
اپلیکشن بی دود که فعلا در مرحله بتا قرار دارد و قرار است هم برای iOS و هم اندروید عرضه شود، این امکان را دارد که میزان مسافت طی شده هرروز کاربر، میزان کالری سوزانده شده، مدت‌زمان و میزان کربن کمتر تولیدشده را محاسبه کند. کاربر از طریق این اپلیکیشن می‌تواند مانند اسنپ و تپسی کیف پول خود را شارژ کند و از طریق آن سفرهایش را پرداخت کند. این اپلیکیشن به‌زودی روی فروشگاه‌های اپلیکیشن قرار می‌گیرد و هم‌اکنون از سایت خود شرکت قابلیت دریافت مستقیم دارد.
دوچرخه در برابر موتور
«یعقوب آزاده دل» مدیر سیستم حمل‌ونقل پاک شهرداری تهران خود یک دوچرخه‌سوار حرفه‌ای است و روزانه ۳۰ کیلومتر از محل زندگی تا محل کار دوچرخه‌سواری می‌کند. درمورد تجربه دوچرخه‌سواری در مسیرهای ویژه دوچرخه‌سواری تهران درجایی که موتورسوارها اجازه تردد به شما را نمی‌دهند می‌گوید: موتورسوارها فقط در خط ویژه دوچرخه نیستند آن‌ها همه‌جا هستند در پیاده‌رو، در ایستگاه اتوبوس، در مسیر ممنوعه و نهادی مثل شهرداری نهاد بازدارنده موتورسیکلت نیست بااین‌حال از طریق توسعه سیستم‌های اشتراک دوچرخه می‌توان حتی موتورسوارها را به سمت استفاده از این سیستم سوق داد به‌خصوص امروز که تغییرات اقتصادی باعث شده دیگر موتور ارزان‌ترین وسیله سفر نباشد.
بر اساس گزارش جدید بانک جهانی موتورسیکلت‌ها دومین عامل انتشار ذرات معلق حتی بیشتر از خودروهای شخصی هستند و مسبب پراکنش ۱۲ درصد از ذرات معلق در هوا شناخته می‌شوند است؛ طوری‌که موتورسیکلت ۱۲۵ سی‌سی مجهز به موتور کاربراتوری ناقص می‌سوزد. این در حالی است که بیش‌از ۹۰ درصد از موتورسیکلت‌های پلاک تهران کاربراتوری هستند. بدون توسعه سیستم حمل‌ونقل پاک مانند دوچرخه روزبه‌روز اوضاع بحرانی‌تر خواهد شد.
نسل چهارم سیستم اشتراک دوچرخه که مبتنی بر اینترنت اشیا (IOT) است مزیت‌های زیادی دارد هم‌اکنون در تهران شاهد کیوسک‌های اشتراک دوچرخه نسل اول در برخی مناطق تهران هستیم اما این نسل جدید می‌تواند باعث یک حرکت بزرگ در استفاده از دوچرخه در تهران شود. آزاده دل می‌گوید: ما یک سند استراتژیک داریم که کاملا بر اساس آن عمل می‌کنیم در سال ۹۵ یک‌بار آزمایش کردیم بعد از ۴۵ دقیقه حرکت در تهران یک دوچرخه‌سوار دیدیم الان شما کمتر از چند دقیقه حرکت در تهران دوچرخه‌سوار می‌بینید بااین‌حال هنوز چالش‌های فرهنگی و آموزشی زیادی داریم؛ مثلا یک باور اشتباه در میان بسیاری هست که تهران به دلیل سطح شیب‌دار قابلیت دوچرخه‌سواری ندارد درحالی‌که این کاملا اشتباه است این باور ازآنجا آمده که یک شهروند باکمی دوچرخه‌سواری در یک سربالایی ساده سریعا خسته می‌شود درحالی‌که دلیل این موضوع شیب نیست دلیل آن عدم تحرکت شهروندان است وگرنه شما بار نخست که به کوه بروید هم بسیار خسته می‌شوید اما به‌تدریج فعالیت بدنی شما را قادر می‌سازد که فشار را تحمل کنید.
به گفته آزاده دل بااین‌حال مطالعات ما نشان می‌دهد ۵۰ درصد از معابر تهران اساسا شیب ندارند ضمن اینکه دوچرخههای امروزی دنده‌ای و الکتریکی به‌راحتی این مشکل را رفع کرده‌اند اما عدم آموزش باعث شده حتی کسانی که دوچرخه دارند نحوه استفاده از دنده، تنظیم زین و ترمز گرفتن را بلد نباشند و این نشان می‌دهد یک اولویت ما برای توسعه دوچرخه‌سواری در تهران آموزش صحیح استفاده از دوچرخه است.
آزاده دل به برگزاری نمایشگاه دوچرخه توسط شهرداری تهران از ۶ تا ۸ شهریور امسال اشاره می‌کند نمایشگاهی که در این وضعیت اقتصادی نیاز به حمایت دارد تا مردم با آن آشنا شوند.
طی هفته‌های اخیر شاهد تعداد بیشتری دوچرخه یا رویدادهای دوچرخه‌سواری در سطح شهر تهران هستیم یکی از این رویدادها پویش سه‌شنبه‌های بدون خودرو است که توسط گروهی از علاقه‌مندان آن برگزار می‌شود. کمپینی مردمی برای استفاده کمتر از خودروی تک‌سرنشین که اتفاقا برای نخستین بار از شهرستان اراک شروع شده و حالا به تهران رسیده است.
دوچرخههای اشتراکی هوشمند طی سه سال در چین تا ۳۳ درصد آلودگی هوا را کاهش دادند در تهران سرویس‌های هوشمند حمل‌ونقل مثل اسنپ و تپسی معتقدند که باعث کاهش آلودگی هوا می‌شوند اما حالا اضافه شدن یک چرخه جدید دوچرخه اتفاقا می‌تواند به هوشمندتر شدن و پاک‌تر شدن سفر در شهر کمک کند. اوبر همین امسال یکی از شرکت‌های مشهور دوچرخه اشتراکی هوشمند به نام JUMP را خریداری کرد و پس‌ازآن Lyft نیز اقدام مشابهی انجام داد. به‌این‌ترتیب کاربران اوبر و لیفت این امکان را دارند که در هنگام گرفتن خودرو بخشی از سفر را با دوچرخه طی کنند.
سیستم‌های هوشمند حمل‌ونقل مانند دوچرخه به دلیل تغییر دادن مدل زندگی تاثیرات فیزیکی و روانی قابل‌ملاحظه‌ای بر شهروندان می‌گذارند. مجموعه مدیریت شهری تهران به‌جای کمپین‌هایی از جنس گفت‌وگو (تابلوهای شهری کجا با یکدیگر گفت‌وگو کنیم؟ با کی گفت‌وگو کنیم؟ روی چه موضوعاتی گفت و کنیم و …) که این روزها بر درودیوار شهر نقش بسته نیاز به توسعه زیرساخت‌ها و مشوق‌هایی از جنس دوچرخه اشتراکی هوشمند دارند. پویش‌هایی که مردم را به حرکت و ورزش وا‌دارد. تهران بیش‌از گفت‌وگو و بحث نیاز به تحرک بدنی جسمی شهروندانش دارد آن‌هم در زمانه‌ای که چیز قابل‌توجهی برای گفت‌وگو وجود ندارد.